Digestive System information in marathi: आपण जगण्यासाठी जे अन्न खातो ते प्रामुख्याने जटील स्वरुपात असते. त्या अन्नापासून ऊर्जा मिळविण्यासाठी पहिले त्याचे पिष्ठमय स्वरुपातील अन्नात रुपांतर करावे लागते.
उत्सर्जन संस्था
- आपल्या शरीरात तयार झालेले घटक व टाकाऊ पदार्थ शरीराबाहेर टाकण्याचे कार्य उत्सर्जन संस्था करतात.
- यामध्ये वृक्क, मुत्रवाहिनी, मुत्राशय आणि मुत्रोत्सर्जन मार्गाचा समावेश होतो.
Digestive System information in marathi
पचनसंस्था (Digestive System )
- आपण जगण्यासाठी जे अन्न खातो ते प्रामुख्याने जटील स्वरुपात असते.
- त्या अन्नापासून ऊर्जा मिळविण्यासाठी पहिले त्याचे पिष्ठमय स्वरुपातील अन्नात रुपांतर करावे लागते.
- अशा स्वरुपात अन्नाचे रूपांतर करणारी आपल्या शरीरातील इंद्रीय संस्था म्हणजे पचन संस्था होय.
- या पचनसंस्थेमध्ये अन्ननलिका व पाचकग्रंथी यांचा समावेश होतो.
Gramsevak Bharti 2023 | Gram Sevak Question Paper – 04
Gramsevak Bharti 2023 | Gram Sevak Question Paper – 03
अन्ननलिका (Alimentary Canal)
- अन्ननलिकेची लांबी 32 फुट (950 सेंमी) एवढी असते.
- अन्ननलिकेत पुढील भागांचा समावेश होतो.
- मुखगुहा
- ग्रसणी
- ग्रासिका
- जठर
- लहान आतडे
- मोठे आतडे
- मलाशय
- गुदद्वार
मुखगुहा (Mouth)
- यामध्ये दात, लाळ, जीभ यांचा समावेश होतो.
- अन्न पचनाची सुरुवात इथूनच होते.
दात
- दात दंतीन नावाच्या टनक पेशीपासून बनलेले असतात आणि दातावरिल कडक आवरणाला इनॅमल असे म्हणतात.
- पिण्याच्या पाण्यातील फ्लोरीनच्या जास्त प्रमाणामुळे हे इनॅमल नावाचे दातावरील आवरण नष्ट होऊन डेंटज फ्लूरोसिस हा रोग होतो, आणि फ्लोरीनच्या कमतरतेमुळे दंतक्षय हा रोग होतो.
- मनुष्याला संपूर्ण आयुष्यात 52 दात येतात.
- ‘ यामध्ये दुधाचे दात 20 असतात व ते 8 व्या महिण्यापासून येतात.
कायमस्वरुपाच्या दाताचे प्रकार व संख्या
- पटाशीचे दात – 08
- सुळे दात – 04
- उपदाढा – 08
- दाढा – 12
- एकूण – 32
लाळ (Saliva)
- लाळेमध्ये टायलीन हे विकर असून त्याचे कार्य-स्टार्चचे रुपांतर माल्टोजमध्ये करणे.
जीभ (Tongue)
- आपल्या जीभेवर 3,000 स्वादकलिका असून त्या चव जाणण्याचे कार्य करतात.
- जीभेच्या शेंड्यावर – गोड चवीची माहिती होते.
- जीभेच्या आतील भागात – कडू चवीची माहिती होते.
- जीभेच्या दोन्ही कडावर आंबट, खारट, तुरट चवीची माहिती होते.
- जीभेच्या मधल्या भागावर कोणत्याही चवीची माहिती होत नाही.
ग्रसणी (Pharynx)
- मुखगुहा व ग्रासिका यांच्यामधील भाग म्हणजे ग्रसणी होय.
- प्रसणीमध्ये अन्ननलिका व श्वसननलिका यांची तोंडे (मार्ग) असतात.
- चुकून श्वसननलिकेत अन्नाचे कण गेल्यास आपल्याला ठसका लागतो.
ग्रासिका (Oesophagus)
- लांबी 25 सेंमी असून घशापासून ते जठरापर्यंत अन्न नेण्याचे काम करते.
- यामध्ये अन्नाचे पचन व शोषण दोन्ही होत नाही.
जठर (Stomach)
- जठराचा आकार इंग्रजी J या अक्षरा सारखा आहे.
- यामध्ये जठर रस तयार होतो या जठर रसामध्ये विरल. हायड्रोक्लोरिक आम्ल असते व त्यामुळे अन्नाचे अंशतः पचन होते.
- जठररसामध्ये रेनीन व पेप्सीन ही दोन विकरेही असतात.
- रेनीन हे विकर फक्त लहान मुलामध्येच असते व त्यामुळे दुधाचे पचन होते.
- पेप्सीन प्रथिनाचे रुपातर अमिनो आम्लामध्ये करते.
- जठरामध्ये जवळपास 4 ते 5 तास अन्न थांबून राहते व येथे अन्न भरडल्या जाते.
- जठरामध्ये अन्नाचे अंशतः पचन होते परंतु शोषण होत नाही.
लहान आतडे (Small Intestine)
- अन्नाचे पुर्णतः पचन व शोषण लहान आतड्यामध्येच होते.
- लांबी 5 ते 6 मीटर (20-25 फुट) असते.
- लहान आतड्यात स्वादुपिंडरस व पित्तरस येऊन मिसळतो.
- स्वादुपिंडरसामध्ये असणारे विकर अमायलेज, लायपेज आणि ट्रिप्सिन,
मोठे आतडे (Large Intestine)
- या भागात फक्त पाण्याचे शोषण होते.
- लांबी 1.5 मीटर असते.
- मानवी शरीरातील बिनकामी अवयव अपेंडीक्स हा मोठ्या आतड्याच्या सुरुवातीला असतो.
वृक्क (Kidney)
- आपल्या शरीरात दोन वृक्के असतात.
- त्यांचा आकार घेवड्याच्या बिया सारखा असतो.
- उजवे वृक्क डाव्या वृक्कापेक्षा थोडेसे खाली असते.
- युरिया, अमोनिया, युरिक अॅसिड इत्यादी रक्तामधील टाकाऊ पदार्थ वेगळे करुन. त्याचे उत्सर्जन करण्याचे कार्य वृक्क करते.
- वृक्काच्या नेफ्रॉन या भागामध्ये मुत्र तयार होते.
- नेफ्रॉन हा वृक्काचा कार्यात्मक व रचनात्मक भाग आहे.
- प्रत्येक वृक्कामध्ये 10 लाख नेफ्रॉन असतात.
- वृक्क दररोज 190 लीटर रक्त गाळते.
- एका मिनिटाला वृक्क 1100 ते 1200 मिली रक्त गाळते.
- कॅल्शियम ऑक्झालेटमुळे मुतखडा (Kidney Stone) हो आजार होतो.
- मुत्राचा PH 6 असतो.
- वृक्काचा अभ्यास करणाऱ्या शास्त्रास नेफ्रॉलॉजी असे म्हणतात.
Arogya Sevak Question Paper Test 1 | Click Here |
Arogya Sevak Question Paper Test 2 | Click Here |
Arogya Sevak Question Paper Test 3 | Click Here |
Arogya Sevak Question Paper Test 4 | Click Here |
Arogya Sevak Question Paper Test 5 | Click Here |
Arogya Sevak Question Paper Test 6 | Click Here |
Arogya Sevak Question Paper Test 7 | Click Here |